Jakie są kryteria i zasady optymalnego doboru opatrunku?

Nie ma materiału opatrunkowego, który nadaje się na wszystkie typy ran. Jeżeli tylko mamy możliwość wyboru, to powinniśmy dopasować rodzaj opatrunku do charakteru, rozległości, głębokości zranienia. Drugim kluczowym czynnikiem jest etap gojenia rany. W artykule prezentujemy uniwersalne zasady doboru rodzaju opatrunków.

Aby wybrać optymalne materiały opatrunkowe, należy właściwie ocenić rodzaj i stan rany. Jedną z powszechnie stosowanych i wartych poznania strategii postępowania z ranami jest metoda TIME.

Postępowanie z ranami według metody TIME

TIME to akronim utworzony z angielskich słów Tissue, Infection, Moisture i Edges. Poszczególne litery określają kolejne czynności zmierzające do oceny stanu rany i podjęcia działań leczniczych lub wspomagających:

• T (Tissue) – pierwszą czynnością jest sprawdzenie, czy w ranie znajdują się ciała obce, zanieczyszczenia i martwe tkanki, które ułatwiają wniknięcie drobnoustrojów i zakażenie rany – ranę należy oczyścić poprzez płukanie solą fizjologiczną, przemywanie i usunąć ciała obce,
• I (Infection) – ocena temperatury, obrzęku, wysięku i bolesności okolic rany w celu ustalenia, czy mamy do czynienia z infekcją i stanem zapalnym, który jest najpoważniejszym utrudnieniem w procesie gojenia się rany,
• M (Moisture) – zapewnienie odpowiedniego poziomu wilgotności jest warunkiem szybkiego gojenia się rany: zbyt sucha rana goi się znacznie wolniej, natomiast zbyt duża wilgotność sprzyja rozwojowi infekcji,
• E (Edges) – niezwykle ważna jest ocena procesów, które zachodzą na brzegu rany, na granicy ze zdrowymi tkankami: jeżeli widać tworzący się naskórek, to dobry prognostyk właściwego przebiegu procesu gojenia się rany.

Ważna jest kolejność działań, na co zwraca uwagę specjalista reprezentujący sklep ze sprzętem medycznym Limedic: – Kolejność działań w metodzie TIME z jednej strony odzwierciedla etapy gojenia się rany, a z drugiej wagę i właściwą kolejność podejmowanych czynności leczniczych. Bezwzględnie najważniejszą rzeczą jest oczyszczenie rany, żeby nie dopuścić do jej zakażenia. Jeżeli już zakażenie powstało, to trzeba je możliwie szybko zwalczyć, bo nie tylko opóźnia gojenie się rany, ale też może przenosić się na sąsiednie tkanki, a nawet doprowadzić do zakażenia ogólnoustrojowego. Zależnie od etapu rozwoju zakażenia może wystarczyć miejscowe podawanie środków bakteriostatycznych i bakteriobójczych, ale może też zachodzić konieczność zastosowania antybiotykoterapii ogólnej. Dwa pozostałe etapy, Moisture i Edges, służą sprawdzeniu, czy proces gojenia przebiega bez powikłań, czy panuje odpowiednia wilgotność, która sprzyja gojeniu się rany.

Znając stan rany i konieczne do podjęcia działania, będziemy mogli właściwie dobrać materiały opatrunkowe.

Podstawowe kryteria doboru opatrunku ze względu na fazę gojenia się rany

Już w chwilę po wystąpieniu uszkodzenia skóry, a często także znajdujących się pod nią tkanek, rozpoczyna się proces gojenia. W krótkim czasie dochodzi do powstania galaretowatego skrzepu, którego zadaniem jest sklejenie brzegów rany.

W wielu przypadkach pierwszym problemem do rozwiązania jest powstrzymanie krwawienia. Jeżeli krwawienie jest niewielkie, wystarczy przemyć ranę antyseptykiem i zakleić plastrem z opatrunkiem. Jeżeli mamy do czynienia z raną ciętą, to należy zbliżyć jej brzegi przy nakładaniu samoprzylepnego opatrunku. Jeżeli rana nie jest zakażona, to takie postępowanie pozwoli na powstanie rychłozrostu i wytworzenia cienkiej, liniowej blizny. Przy niewielkich, lecz uporczywych krwawieniach pomocny może okazać się opatrunek alginianowy, który skutecznie hamuje krwotoki.

Warto odnotować, że krwawienie ma pozytywne skutki, bo prowadzi do oczyszczenia rany. Jednak nie może trwać długo: jeżeli utrata krwi przekroczy poziom 20%, to może dojść do bardzo groźnego wstrząsu krwotocznego. W przypadku dużego krwawienia należy zastosować opaskę uciskową i jak najszybciej przewieźć osobę poszkodowaną do lekarza. Podobne postępowanie dotyczy obecności w ranie ciał obcych: jeżeli nie można ich usunąć poprzez płukanie płynem antyseptycznym, pacjent musi być jak najszybciej oddany pod fachową opiekę lekarską. Samodzielne usuwanie ciał obcych może spowodować zagrożenie zdrowia i życie, np. na skutek zakażenia, utraty dużej ilości krwi, czy uszkodzenia tkanek i narządów wewnętrznych (jeżeli ciało obce tkwi bardzo głęboko). 

Jeżeli rana nie krwawi, to rodzaj opatrunku powinniśmy dopasować do jej stanu:

• rany w fazie oczyszczania – w początkowych stadiach oczyszczania się rany z tkanek objętych martwicą, przy dużej ilości wysięku należy zastosować opatrunki chłonne, które przyjmą wysięk i przy zmianie pozwolą go usunąć wraz ze złogami martwej tkanki – do tego celu nadają się np. materiały hydrowłókniste i klasyczne jałowe opatrunki włókninowe,
• rany zakażone – należy zastosować opatrunki z dodatkiem srebra (posiada działanie antyseptyczne) oraz nasączone środkami antyseptycznymi,
• rany w fazie ziarninowania – na tym etapie można zastosować opatrunki alginianowo-wapniowe, z dodatkiem kolagenu, a także nowoczesne opatrunki hydrokoloidowe, które nadają się na rany z niewielką ilością wysięku,
• owrzodzenia, oparzenia, otarcia – przy tego typu zmianach bardzo dobre efekty przynosi stosowanie opatrunków, które zatrzymują wilgoć lub same są wilgotne – dobrze sprawdzają się w tej roli opatrunki hydrożelowe i hydrokoloidowe.

Na zakończenie warto podkreślić, że samodzielne opatrywanie może dotyczyć tylko ran powierzchownych, niezbyt rozległych i nieobjętych zakażeniem. W przypadku głębokich ran ciętych, kłutych, szarpanych i postrzałowych konieczna jest natychmiastowa pomoc lekarska. Prawidłowe oczyszczenie i opatrzenie tego typu zranień wymaga nie tylko wiedzy, ale też odpowiedniego sprzętu i środków medycznych. Próba radzenia sobie z nimi we własnym zakresie, może zakończyć się groźnymi powikłaniami.